ذخاير آبي اصفهان ديروز

ذخاير آبي اصفهان ديروز
	اصفهان وسيع‌ترين و پرآب‌ترين نقطه ايالت جبال است (لسترنج،1337: 220) كه مهم‌ترين ثروت آبي آن نيز زاينده‌رود است (نام اين شهر نيز هميشه با نام زاينده‌رود همراه بوده است).
	1395/10/11
اصفهان وسيع‌ترين و پرآب‌ترين نقطه ايالت جبال است (لسترنج،1337: 220) كه مهم‌ترين ثروت آبي آن نيز زاينده‌رود است (نام اين شهر نيز هميشه با نام زاينده‌رود همراه بوده است). اين رودخانه از جمله ثروت‌هاي آبي اصفهان بود كه براي كشت و زراعت و زندگي روزمره مردم اصفهان استفاده مي‌شد؛ همچنين، با توجه به‌وجود اين رودخانه پرآب، مي‌توان گفت كه مردم اصفهان از اين رودخانه بهره‌هاي ديگري چون صيد ماهي مي‌بردند كه هم مصرف خانگي داشت و هم براي فروش به بازار برده مي‌شد و به همين علت ماهي را مي‌توان از محصولات غذايي مهم و روزمره ساكنان اصفهان نام برد. اين رودخانه در منابع گوناگون با نام زنده‌رود (ياقوت حموي، 1362: 170)، زاينده‌رود (ناصرخسرو، 1381: 233)، زرنرود (حدودالعالم من المشرق الي المغرب، 1423: 151)، زنده‌رود (قدامه‌بن جعفر، 1370: 125) و زرينه‌رود (قزويني، 1373: 358) آمده است. مقدسي آب زاينده‌رود را گوارا و نيكو (مقدسي، 1361: 592) و ياقوت حموي آب آن را بهترين آب‌ها، گواراترين و مغذي‌ترين آنها مي‌داند (ياقوت حموي، 1382: 236) و آبي بسيار زلال، سبك و تميز بوده است. چنان‌كه قزويني مي‌نويسد: «پشم زبر را كه در آن شويند، نرمش يابد و مانند حرير گردد» (قزويني، 1373: 358). در علائق‌النفيسه آمده است كه اردشير بابكان نام رودخانه زرين‌رود را بر اين رودخانه گذاشته است (ابن‌رسته، 1380: 183). آب زاينده‌رود كه از زردكوه در دهكده‌اي به نام بناكان سرچشمه مي‌گرفت (ابن‌الفقيه همداني، 1349: 101) در قرن چهارم منفعتي بسيار براي شهر اصفهان داشت، چنان‌كه همه مزارع و روستاهاي اصفهان را آبياري مي‌كرد و درختان گوناگون و گل‌هاي رنگارنگ با آن رود رشد و نمو پيدا مي‌كردند و همه آب آن صرف زراعت بخس (ديم) مي‌شد (ابن‌حوقل، 1345: 108 و حافظ ابرو، 1375: 164) و از آن نهرهايي منشعب مي‌شد كه به همه مناطق اصفهان آب مي‌رساند (سهراب، 1373: 231). ريگ‌هاي رودخانه زاينده‌رود در رنگ‌هاي مختلف بود، چرا كه از اين رودخانه گل سرخي مي‌روييد كه باعث تغيير رنگ آب مي‌شد و باغداران اين گُل را به داس مي‌ماليدند و به جاي رنگ در مصارف باغداري و قطع شاخه‌هاي انگور استفاده مي‌كردند و اين كار مانع كرم‌زدگي درختان مي‌شد. از ديگر مصارف زاينده‌رود استفاده از سنگ آن در علم پزشكي بود، چراكه سنگ اين رودخانه را با آب جوشانده و براي برطرف‌كردن سنگ كليه به كار مي‌بردند (مسعودي، 1365:710) از ديگر ثروت‌هاي آبي و طبيعي اصفهان مي‌توان به يخ و برف فراوان اشاره كرد كه از روستاي ماربانان در نزديك اصفهان حاصل مي‌شود (ابن حوقل، 1345: 108، 166). به‌نظرمي‌رسد رودخانه‌هاي اصفهان محل زندگي پرندگان مهاجر نيز بوده و احتمالا اين پرندگان يكي از منابع درآمد مردم اصفهان و همچنين از مواد غذايي مورد استفاده آنان بوده چنان‌كه مقدسي در بخش شگفتي‌هاي كتاب خود از رودخانه‌اي مردابي سخن گفته كه تنها ساكنانش پرندگان بوده‌اند (مقدسي، 1361: 593). منبع: علي غلامي فيروزجايي، محسن پرويش، «وضعيت اقتصادي اصفهان در دوران آل‌بويه»، پژوهشنامه تاريخ اجتماعي و اقتصادي، 1393
تعداد بازدید:	42